DRIE GENERATIES
Fragment uit het verhaal ‘Drie generaties Idema ontleend aan de stamboom van Pieter Idema (Gr.XIII-ay-1)’ door Harry Gras
Napoleon
Officieel werd de burgerlijke stand ingevoerd in Nederland op 18 november 1811, bijna één maand na het overlijden van vader Albert Lubberts. Op 18 augustus 1811 werd iedereen in het Koninkrijk Nederland door de regering van de Franse keizer Napoleon Bonaparte opgeroepen om zich met een achternaam te laten registreren bij het gemeentehuis, maar de Nederlanders waren traag. Ook leden van de onderhavige familie: de oude baas Albert Lubberts (zoals gezegd 78 jaar) deed niet zijn best om naar het gemeentehuis van Bierum te lopen of hij was ziek. Hij overleed op 11 september 1811, met zijn ‘oude’ naam.(26) De regering van Napoleon vaardigde op 17 mei 1813 een nieuw decreet uit waarin gesteld werd dat iedereen op 1 januari 1814 toch echt verplicht was een achternaam te hebben. Uiteindelijk is er in 1825 nog een dergelijke oproep geweest, omdat nog steeds niet iedereen zijn of haar achternaam had laten registreren.
De zoon van Albert Lubberts, Evert, heeft dat wel gedaan. Op 29 december 1812 liet zijn pasgeboren zoon – geboren 27 december 1812 – in het nieuwe gemeentehuis van Bierum ‘’Nicolaas’’ noemen, zoals het hoort in Groningen, terwijl hij de akte ondertekende met ‘’Evert Alberts Idema’’. De volgende zoon, geboren op 18 november 1814, liet Evert ‘’Albert Lubberts’’, noemen naar zijn vader, en weer ondertekende hij met ‘’Evert Alberts Idema’’. Kortom, alle kinderen heetten voortaan Idema, te beginnen met Anje Everts Idema (geboren in 25 december 1816), Everhardus Idema (geboren 29 april 1819) en Renger (ook wel bekend als Ringer) Idema (geboren in 7 februari 1823). Toch was een opmerkzame – of nauwkeurige – ambtenaar die liet aantekenen bij de dood van de oude zoon Albert Lubberts Idema in 1897(!) dat de overledene officieel ‘’Albert Lubbers’’ heette, maar ‘’den familienaam voerende van Idema’’… Maar deze gemillimeterde houding was een uitzondering. Voortaan schreven alle ambtenaren gewoon de naam Idema in, zonder aantekening.(27)
Aagtje
Evert Alberts Idema was onverwachts overleden op 14 september 1826 in het oude vertrouwde Losdorp, op de jonge leeftijd van 52 jaar. Zijn vrouw Aagtje maakte de begrafenis mee, hoogzwanger, terwijl zij 38 jaar oud was. Zij beviel op 8 oktober 1826 van haar zoon. Ter ere van haar zojuist overleden man gaf ze hem dezelfde naam Evert Alberts Idema. Vreemd genoeg – in onze ogen althans – trouwde Aagtje al snel met een familielid én zeer jonge man, de 24-jarige(!) neef Aart Sterenberg (1802-1873). Het huwelijk vond plaats op 28 september 1827. Aagtje, met 39 jaar oud, kon bijna de moeder zijn van Aart. Toch was het niet vreemd. Twee jonge kinderen, waarvan één baby, én een boerderij waren te veel voor haar. Aart, die woonde in hetzelfde dorp, Losdorp, was uiterst behulpzaam. Maar ook die boerderij was heel aantrekkelijk voor hem. Aart was de zoon van de schoolonderwijzer en zelf ook boer. Samen kregen ze op 14 september 1829 twee kinderen, een tweeling: Nikolaas en Annegien. Aagtje was toen 41 jaar oud.(28)
Toen Aagtje nog zwanger was, maakte zij een hoogtepunt én een dieptepunt mee. Haar achttienjarige dochter Elijsabeth Everts Idema trouwde met de zesentwintigjarige timmerman Egbert Jans van der Linde op 26 januari 1829 te Bierum. Zijn ouders waren dagloners, mensen die het loon verdiende in één dag, een beroep lager dan landarbeider. Gezien Elijsabeth’s leeftijd en het standsverschil met Egbert is het waarschijnlijk dat het een ‘moetje’ was. Onverwachts stierf Elijsabeth plotseling op 3 maart, na een maand en één week van haar huwelijk en pas 18 jaar jong. Misschien was het een miskraam, waarvan de overleden baby het geboorteregister niet heeft gehaald. Vier jaar later, op 25 mei 1833, huwde de weduwnaar Egbert de zestienjarige(!) Elizabeth Jans Oosterhuis. Zij was niet alleen zeer jong, maar ook zwanger – twee maanden – én tevens familie van zijn eerste vrouw. Haar vader was Jan Lammerts Oosterhuis, voorheen Jan Lammerts Idema, en de moeder was Angenita Alberts Idema, zoals gezegd de zus van wijlen Evert Alberts Idema.(29)
Ineens lagen de beroepen in de familie anders, in één generatie, die van Aagtje en Elizabeth. Van hooggeachte leraren c.q. hoofd van de Latijnsche School in Appingedam en predikanten in de diverse gemeenten naar boer, kasteleinsche en timmerman, als zoon van dagloners, zowel vader als moeder, in het dorp. Na de plotselinge dood van de jonge Egbert op 25 januari 1835 moest de weduwe Elizabeth als ‘’schippersvrouw’’ dienen. Maar gelukkig was het een misstap, want na drie jaar huwde zij met een boer, Derk Jans Eppenga. Helaas was voor Elizabeth het jaar 1840 een ramp: haar zesjarige dochtertje Angenieta overleed. De dochter van Aagtje, Annegien Sterenberg, huwde in 1854 met een broodbakker. Haar schoonmoeder was ‘’herbergiersche’’. Na het huwelijk werd Annegien ‘’bakkersche’’ tot haar dood in 1856. Maar gelukkig hoefde Aagtje dit niet te zien: zij overleed op 30 oktober 1852, op de leeftijd van 65 jaar.(30) Aagtje’s leven (geboren in 1784 en overleden in 1852) is ook een omslag van de oude tijd naar de nieuwe tijd. Nu deden heel andere normen en waarden hun intrede in het moderne Koninkrijk der Nederlanden dan voorheen in de vermolmde Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Misschien droeg het erbij dat de mentaliteit van de familie Idema en ook hun relaties anders waren dan voorheen.